۶/۱۰/۱۳۸۹ ۰۴:۲۶:۰۰ بعدازظهر
امین
| شیراز | ||
|---|---|---|
 | ||
| اطلاعات کلی | ||
| نام رسمی: | شیراز | |
| کشور: | ایران  | |
| استان: | فارس | |
| شهرستان: | شیراز | |
| بخش: | مرکزی | |
| نام محلی: | شیراز | |
| نام‌های دیگر: | [۱]، [۲] | |
| نام‌های قدیمی: | استخر | |
| ||
| مردم | ||
| جمعیت: | ۱٬۲۱۴٬۸۰۸ نفر[۳] | |
| تراکم جمعیت: | ۶٫۸۹۰[۴] نفر بر کیلومتر مربع | |
| زبان‌های گفتاری: | فارسی | |
| مذهب: | شیعه | |
| جغرافیای طبیعی | ||
| مساحت: | ۱۷۸٫۸۹۱[۵] | |
| ارتفاع از سطح دریا: | بین ۱۴۸۰ تا ۱۶۷۰ متر[۶] متوسط ۱۴۸۶ متر[۷][۸] | |
| آب‌وهوا | ||
| میانگین دمای سالانه: | ۱۸ درجهٔ سانتی‌گراد[۹] | |
| بارش سالانه: | ۳۳۷ میلی‌متر[۹] | |
| روزهای یخبندان سالانه: | ۲۹ روز[۹] | |
| اطلاعات شهری | ||
| شهردار: | مهران اعتمادی[۱۰] | |
| ره‌آورد: | صنایع دستی، آبلیمو، آبغوره، کلوچه و مسقطی ، خاتم، قالی، نمد، چرم، گلیم، گبه و ترشی[۱۱] | |
| پیش‌شماره تلفنی: | ۰۷۱۱ | |
| وب‌گاه: | شهرداری شیراز | |
آوا پرونده) یکی از شهرهای بزرگ ایران و مرکز استان فارس است. برپایهٔ آخرین سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، این شهر جمعیتی بالغ بر ۱٬۲۱۴٬۸۰۸ نفر داشته که این تعداد در سال ۱۳۸۸ خورشیدی به ۱٬۴۵۵٬۰۷۳ افزایش پیدا کرده‌است.[۵]شهر شیراز در بخش مرکزی استان فارس و در ارتفاع ۱۴۸۶ متری از سطح دریا و در منطقهٔ کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای معتدلی دارد. این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوههای بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته کوههای زاگرس) محدود شده و در منطقه‌ای به‌وسعت ۱۲۶۸ کیلومتر مربع گسترده شده‌است. شهر شیراز برطبق آخرین تقسیمات اداری به ۹ منطقهٔ مستقل شهری تقسیم شده و مساحتی بالغ بر ۱۷۸٫۸۹۱ کیلومتر مربع دارد.[۵]
نام شیراز در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، تحت نام‌های مختلفی نظیر «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده‌است. محل اولیهٔ این شهر در محل قلعهٔ ابونصر بوده‌است. شهر شیراز در پیش از اسلام قلعه‌ای بوده که قدمت آن به دوران ساسانی و پیش‌تر بازمی‌گردد. این شهر در دوران بنی‌امیه به محل فعلی منتقل می‌شود و به بهای اضمحلال استخر -پایتخت قدیمی استان فارس- رونق می‌گیرد. شیراز در دوران صفاریان، بوییان و زندیه، پایتخت ایران بوده‌است.
کارخانجات الکترونیکی متعددی در شیراز وجود دارد. این شهر از دیرباز به واسطهٔ مرکزیت نسبی‌اش در منطقهٔ زاگرس جنوبی و واقع‌شدن در یک منطقهٔ به نسبت حاصلخیز، محلی طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان، یکجانشینان و عشایر بوده‌است. همچنین شیراز در مسیر راه‌های تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بندر بوشهر قرار گرفته که این نقش با احداث شبکهٔ راه‌آهن به بنادر دیگر ایران کمرنگ‌تر شده‌است.
این شهر به سبب جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی و طبیعی فراوان، همواره گردشگران بسیاری را به‌سوی خود فرا می‌خواند.
وجه تسمیه
نام شهر شیراز برگرفته از نام قلعه‌ای در اطراف شیراز کنونی در محل قصر ابونصر است. آنگونه که پیدا است در هنگام بنای شهر نام این قلعه بر شهر شیراز نهاده شده‌است.[۱۲] در کاوش‌های باستان‌شناسی در تخت جمشید، به سرپرستی جورج کامرون در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به پیدایش خشت‌نبشته‌هایی عیلامی انجامید که بر روی چند فقره از آنها به قلعه‌ای بنام «تیرازیس» یا «شیرازیس» اشاره شده‌است.[۲][۱۳]همچنین مهرهایی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل اسلام، در محل قصر ابونصر یافت شده‌است که حاوی نام «شیراز» می‌باشند.[۱۲]ابن حوقل، جغرافی‌دان مسلمان قرن چهارم هجری، وجه تسمیه شیراز را شباهت این سرزمین به اندرون شیر می‌داند؛ چرا که به قول او عموماً خواربار نواحی دیگر بدان‌جا حمل می‌شد و از آن‌جا چیزی به جایی نمی‌بردند. براساس تحقیقات تدسکو شیراز به معنای مرکز انگور خوب است. هرچند این نظر توسط محققین دیگر مانند بنونیست و هنینگ رد شده‌است.[۱۴]پیشینه
بنیان‌گذاری شیراز
از دیدگاه تاریخی
برطبق تاریخ ایران، چاپ دانشگاه کمبریج، «سکونت دایمی در محل شهر شیراز شاید به دوران ساسانی و حتی قبل آن برسد. اما اولین اشاره‌های معتبر در مورد این شهر به اوایل دوران اسلامی بر می‌گردد.» [۱۵] به نوشته دانشنامه اسلامی نیز شیراز شهری است بنا شده در دوران اسلامی در محلی که از زمان ساسانی یا احتمالا قبل آن سکونتگاه دایمی انسان بوده‌است.[۱۶]بگفته شاپور شهبازی در دانشنامه ایرانیکا «این ادعا که شیراز اردوگاه مسلمانان بوده تا اینکه برادرزاده یا برادر حجاج ابن یوسف آن را در سال ۶۹۳ پس از میلاد به شهر تبدیل کرد، اثبات نشده‌است.» [۱۷]
جان لیمبرت، چنین جمع بندی می‌کند که هر چند تاریخ نگاران اسلامی بر این عقیده هستند که شیراز در قرن اول هجری به توسط عبدالملک مروان بنیان نهاده‌شده‌است ، اما باید دانست که شهری با نامی نزدیک به نام شیراز پیش از اسلام در محل یا نزدیک شهر وجود داشته‌است که نام خود را به شهر فعلی شیراز داده‌است. خصوصا با توجه به اشاره‌ای که حمدالله مستوفی داشته‌است. [۱۲]مستوفی در نزهت‌القلوب (۷۴۰ ق) معتبرترین روایت را این می‌داند که شهر شیراز را محمد برادر حجاج ابن یوسف به زمان اسلام تجدید امارتش کرد. حمدالله مستوفی روایت دیگری هم آورده‌است که تجدید بنا بر دست عم‌زادهٔ حجاج محمد بن قاسم بن ابی عقیل صورت پذیرفته‌است.[۱۸] آثاری عیلامی (شامل یک سه پایه برنزی) مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد در جنوب شرقی شیراز یافت‌شده‌است. همچنین در تعدادی لوح‌های عیلامی مکشوفه در پارسه (تخت جمشید) به کارگاه‌های مهمی در تی/شی-را-ایز-ایز-ایش (تیرازیس یا شیرازیس) اشاره می‌کند که بی‌شک همان شیراز امروزی است.[۱۷]
لیمبرت، شهبازی و آرتور آربری هر سه فهرستی از نشانه‌های متعددی از سکونت دایم در دشت شیراز و اطراف محل کنونی شیراز در دوران پیش از اسلام را ذکر کرده اند. مانند نگاره‌های سنگی مربوط به اوایل ساسانی، اشارات موجود به دو آتشکده (بنامهای هرمزد و کارنیان) وقلعه‌ای باستانی بنام شاه موبد و آثار کشف شده در قلعه ساسانی در محل فعلی قصر ابونصر.[۱۲] [۱۹] [۱۷]
شهبازی می‌گوید که شواهد بالا چنین می‌نمایاند که شیراز تا پایان دوره ساسانی شهری با جمعیتی عمده و احتملا مرکزی اداری بوده‌است. [۱۷] آرتور آربری چنین نتیجه می‌گیرد که بزرگی شیراز به هر اندازه بوده، این شهر در زمان داریوش زیر سایه پارسه و پس از حمله اسکندر مقدونی زیر سایه شهر همسایه استخر بوده‌است.[۱۹]
همچنین نام شیراز همراه بخش اردشیر خوره دوره ساسانی به مرکزیت فیروزآباد ذکر شده است و شیراز جزئی از آن بوده‌است. [۱۲] [۱۹] اردشیر خوره یکی از پنج بخشی بوده است که استان فارس ساسانیان را تشکیل می‌داده‌است. [۱۹] این اطلاعات در مهرهای ساسانی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل دوران اسلامی کشف شده در محل قصر ابونصر در شرق محل کنونی شهر شیراز بدست آمده است و لیمبرت چنین پیشنهاد می‌نماید که استحکامات موجود در محل قصر ابونصر همان قلعه تیرازیس یا شیرازیس یاد شده در لوح‌های عیلامی پارسه است و بعدها پس از آنکه شهر فعلی شیراز در نزدیک این قلعه بنیان نهاده شده، این شهر نام خود را از این قلعه در حوالی شهر به یادگار گرفته‌است.[۱۲]
باستان شناسان موزهٔ متروپولیتن نیویورک نیز با توجه به نتایج حفاری‌های خود در محل قصر ابونصر، این استحکامات و احتمالا روستاهای اطراف را به عنوان محل شیراز قبل از اسلام پیشنهاد می‌کنند. آنها گفته‌های بلخی در قرن ۱۲ نقل می‌کنند که می‌گوید: در محلی که شیراز کنونی وجود دارد منطقه‌ای بوده است با چند قلعه در میان دشتی باز. آنان در مورد داستان بنیان نهاده شدن شهر جدید شیراز و انتقال آن به محل جدید چنین نظر می‌دهند که انتقال یک شهر در بسیاری جاهای دیگر مانند نیشابور و قاهره نیز اتفاق افتاده‌است. در این حالت پس از تحولات یا تغییراتی سیاسی، شهر به محلی در نزدیکی شهر قدیم منتقل شده و شهر قدیمی رها گشته تا به شهری حاشیه‌ای یا تلی از خرابه تغییر پیدا کند.[۲۰]
در اسطوره‌ها و روایات سنتی
طبق روایتی سنتی بنای شیراز توسط تهمورث، از پادشاهان پیشدادی صورت گرفته و با گذشت زمان این شهر رو به ویرانی گذاشت.[۲۱] [۱۹] همچنین طبق روایت سنتی دیگری در محل شهر شیراز شهری بنام فارس بوده‌است که برگرفته از نام فارس پسر ماسور، پسر شِم، پسر نوح می‌باشد. [۱۹]فتح فارس توسط مسلمانان
استان فارس ساسانیان شامل استان فارس، یزد، حاشیه خلیج فارس و جزایر آن و بخشی از خوزستان کنونی بود، و طی حملات سپاهیان اسلام بین سالهای ۶۴۰- ۶۵۳ میلادی که از بصره سازماندهی می‌شد به تسخیر درآمد. در آن زمان در محل شیراز کنونی شهری نبود. [۱۲] اما قلعه‌هایی در حوالی شیراز کنونی وجود داشت که در سال ۶۴۱ میلادی به تسخیر اعراب درآمد. در طی این دوران اعراب حملات متعددی از محل این قلعه به استخر تدارک دیدند. استخر، پایتخت فارس تا سال ۶۵۳ میلادی مقاومت کرد. «شهر اصلی فارس، استخر، پیوندهایی نزدیک با سلسله ساسانی و دین زردشتی داشتند. حکمرانان عرب می‌خواستند که مرکزی رقیب و اسلامی در قلمرو تازه فتح شده خود درست کنند.» هنگامی که اعراب شهر شیراز را بنیان نهادند، شهر را بگونه‌ای بنیان گذاشتند که بزرگتر از اصفهان باشد. [۱۲]شهبازی می‌نویسد که به‌سبب قرار داشتن شیراز در محل تلاقی راه‌های منتهی به یزد،کرمان، خوزستان، اصفهان و خلیج فارس، شیراز به پایگاه (سپاه مسلمانان) در فارس و مقر دولت و کارگزاران ارشد نظامی و اداری تبدیل شد و برای دو قرن محل استقرار فرمانداران عرب فارس بود.[۱۷] هرچند تا دو قرن شیراز زیر سایه شهر رقیب، استخر بود. اما بتدریج با اسلام آوردن ایرانیان و انحطاط شهر استخر، اهمیت شهر استخر به شیراز منتقل شد. از این دوران اطلاعات کمی در دسترس است ولی مشخص است که تا قرن نهم میلادی شیراز دارای مسجد جامع نبوده‌است. یعنی تا زمانی که صفاریان شیراز را پایتخت حکومت خود قرار دادند. [۱۲]
آل بویه تا صفویان
در قرن چهارم و پنجم هجری قمری سلسله آل بویه فارس، شیراز را به پایتختی برگزیدند و مساجد، قصرها، کتابخانه و کانال آبرسانی از رودخانه کر در آن بنا نمودند. در این دوران شیراز به بزرگترین شهر استان فارس (شامل یزد و سواحل شمالی خلیج فارس) تبدیل شده بود. آل بویه پیرو شیعه ۱۲ امامی بودند و شیعه را تبلیغ نموده و مراسمی مانند محرم و عید غدیر را پاس می‌داشتند. با اینحال آل بویه سیاست مدارا و پذیرا بودن با سایر مذاهب مانند اهل سنت را در پیش داشتند. در زمان آنها غیر مسلمانان مانند زردشتی‌ها مجبور نبودند که علامت مشخص کننده به تن داشته باشند و یا در محله‌های خاصی زندگی کنند. در زمان آل بویه بازار شهر در هنگام جشن مهرگان و نوروز نورانی می‌شد و هنگامی که در سال ۳۶۹ هجری مصادف با ۹۸۰ میلادی مسلمانان شیراز بر علیه زردشتیان به اغتشاش پرداختند. عضدالدوله لشکری برای تنبیه اغتشاش کنندگان به شیراز فرستاد. [۱۲]
دوران صفویه تا دوران معاصر
شیراز بسال ۹۰۹ هجری (۱۵۰۳ میلادی) به دست صفویه افتاد. شاه اسماعیل در راه توسعه تشیع رهبران مذهبی اهل سنت شهر را از دم تیغ گذرانید. در این دوران بناهای متعددی در شیراز مانند مدرسه خان، قصری در محل «میدان» و حصاری بدور شهر ساخت. شهر شیراز در دوران صفویه دو گروه رقیب را در خود جای داده‌بود. حیدری‌ها که پیرو شیخ حیدر صفوی بودند و در شرق شرق سکنا داشتند و نعمتی‌ها که در غرب شیراز ساکن بودند و پیرو شاه نعمت الله ولی بودند.[۱۶] پس از حمله افغانها به ایران و سقوط صفویه در سال ۱۷۲۲ میلادی، سپاه افغان در سال ۱۷۲۳ روانه شیراز شد. شیراز بعد از نه ماه محاصره و تحمل قحطی تسلیم شد. گفته می‌شود طی این محاصره حدود ۱۰۰ هزار نفر از مردم شیراز هلاک شدند. نادرشاه توانست در سال ۱۷۲۹ شیراز را از دست افغانها در آورد و خرابی‌های به بار آمده را ترمیم نماید. اما با شورش حکمرانان محلی در دوره افشاریان بر علیه نادر شاه، نادر شاه سپاهی را روانه شیراز کرد و شهر پس از چهار ماه محاصره سقوط کرد. پس از این حمله بسیاری از مردم شیراز از دم تیغ گذشتند و دو کله مناره در اطراف شهر برپا شد و باغ‌های اطراف شیراز نابود شد. [۱۶]
کریم خان زند شیراز را در سال ۱۱۸۰ هجری قمری (۷-۱۷۶۶ میلادی) به‌عنوان پایتخت سلطنت خود برگزید. در این دوران شیراز رونقی دوباره یافت و بر جمعیت آن افزوده‌شد. شیشه ساخت شیراز به تمام ایران صادر می‌شد و شراب شیراز که عمدتا توسط ارمنیان و یهودیان ساخته می‌شد از طریق خلیج فارس به بازار هند صادر می‌شد. در دوره کریم خان استادکاران و کارگران از سراسر ایران به شیراز آورده شدند. [۱۶] گفته شده‌است که تنها ۱۲،۰۰۰ نفر در ساختن خندق جدید دور شهر شرکت داشتند. بدستور کریم خان بناهای متعددی مانند ارگ جدید شهر، بازار وکیل، دیوانخانه، توپخانه، یک مسجد باشکوه و چند هزار مسکن برای لرها و لکهایی که در سپاه کریم خان بودند بنا شد. در آن زمان شیراز یازده بخش داشت که پنج تای آنها بخش‌های حیدری، پنج تای آنها نعمتی و یک بخش متعلق به یهودیان بود.پس از کریم خان، جانشینان وی موفق به حفظ سلسله زندیه نشدند و پس از روی کار آمدن قاجارها، آقا محمد خان قاجار پایتخت را به تهران منتقل نمود. [۱۶] در دوره قاجاریه، سید علی محمد باب در سال ۱۲۶۱ هجری قمری (۱۸۴۵ میلادی ) در شهر شیراز شروع تبلیغ آیین خود نمود. او دستگیر و از شهر اخراج شد. [۱۶]
در اثر شیوع آنفولانزا در سال ۱۹۱۸ حدود ۱۰،۰۰۰ تن از مردم شیراز جان خود را از دست دادند. شیراز از دوران صنعتی شدن زمان رضا شاه که در شهرهای مختلف ایران رخ داد، چندان بهره‌ای نبرد. ولی پس از جنگ جهانی دوم شیراز پیشرفت زیادی داشت. [۱۶] در سال ۱۳۵۳ شیراز از نظر بزرگی بعد از شهرهای صنعتی تبریز و اصفهان و شهر مذهبی مشهد قرار داشت. در سالهای منتهی به انقلاب شیراز شاهد رشد خوبی بود. هر چند دیگر شیراز دیگر در سر شاهراه ترانزیت کالا از بنادر خلیج فارس به داخل ایران را نداشت، چون نقش سنتی بندر بوشهر با ساخته شدن راه‌آهن سراسری به بنادر دیگری انتقال یافته بود. با اینحال مراکز آموزش عالی، پایگاه‌های نظامی و صنعت گردشگری رشد خوبی در این شهر داشت.[۱۲] [۱۵]
پس از انقلاب، احیا و مرمت آثار تاریخی مورد توجه قرار گرفته‌است که از مهمترین کارهای انجام گرفته می‌توان به احیای ارگ کریم خان، مرمت و بازسازی آرامگاه خواجوی کرمانی و دروازه قرآن، حمام وکیل و حافظیه اشاره نمود.[۲۲]
روز شیراز
با تصویب شورای شهر شیراز و تایید مجلس شورای اسلامی روز میانی بهار، ۱۵ اردیبهشت به نام روز شیراز نامگذاری شده است.به همین مناسبت،همه ساله برنامه های ویژه ای از طرف شهرداری شیراز در این روز برگزار می گردد.[۲۳]وضعیت طبیعی
جغرافیا
نوشتار اصلی: رودخانه خشک
آب و هوا
[نهفتن] آب و هوای شیراز | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مـــــه | ژوئـن | ژوئیـه | آگوست | سپتامبر | اکتبـر | نوامبر | دسامبر | سـال | |
| گرم‌ترین C° | ۲۰ | ۲۲ | ۲۷ | ۳۳ | ۳۷ | ۴۱ | ۴۲ | ۴۰ | ۳۸ | ۳۲ | ۳۰ | ۲۳ | ۴۲ |
| میانگین‌گرم‌ترین‌ها C° | ۹ | ۱۲ | ۱۶ | ۲۲ | ۲۸ | ۳۴ | ۳۶ | ۳۵ | ۳۲ | ۲۶ | ۱۸ | ۱۲ | ۲۴ |
| میانگین‌سرد‌ترین‌ها C° | ۱ | ۳ | ۷ | ۱۱ | ۱۶ | ۲۱ | ۲۴ | ۲۲ | ۱۸ | ۱۳ | ۷ | ۳ | ۱۲ |
| سردترین C° | -۱۲ | -۷ | -۲ | -۲ | ۷ | ۱۱ | ۱۶ | ۱۲ | ۷ | ۲ | -۵ | -۵ | ۰ |
| بارش mm | ۸۱٫۲ | ۴۳٫۱ | ۴۸٫۲ | ۳۰٫۴ | ۷٫۶ | ۰ | ۲٫۵ | ۰ | ۰ | ۵ | ۴۰٫۶ | ۶۶ | ۳۳۷٫۸ |
| منبع سایت ودربیس[۹] ۴ ژوئن ۲۰۰۹ | |||||||||||||
مردم
زبان
نوشتار اصلی: لهجه شیرازی
مردم شیراز زبان فارسی را با لهجه شیرازی تکلم می‌کنند. لهجه شیرازی دارای ۲۳ همخوان /P/ , /b/ , /f/ , /v/ , /t/ , /d/ , /k/ , /g/ , /q/ , /c/ , /j/ , /s/ , /z/ , /s/ , /z/ , /m/ , /n/ , /l/ , /r/ , /h/ , /x/ , /?/ , /y/ و ۹ واکه ساده /a/ , /a:/ , /e/ , /e:/ , /o/ , /o:/ , /a/ , /i/ , /u/ و ۵ واکه مرکب /y/ , /ay/ , /ou/ , /ey/ , /ow/ می‌باشد و ساخت هجایی آن cvc(c) است. تحقیقات در مورد وضع حاضر لهجه شیرازی نشان می‌دهد که در میان شیرازیان میزان آشنایی با این لهجه در سنین بالاتر بیشتر می‌باشد. در میان بانوان میزان آشنایی زنان خانه دار و در میان مردان، کسانی که کار آزاد دارند آشنایی بیشتری با این لهجه دارند.[۲۶] ظهور دو شاعر بزرگ فارسی نو، حافظ و سعدی، باعث تاثیر پذیری تمام جنبه‌های زندگی مردم شیراز از عصر مغول به بعد از آثار این شاعران شد. بگونه‌ای که باعث افول گویش پیشین مردمان این شهر و حکمفرما شدن فارسی نو در این شهر شد. [۱۶]دین
فرهنگ
نوشتار اصلی: فرهنگ در شیراز
- نمونه‌هایی از آثار نگارگری شیراز
 مینیاتور اسکندر در کعبه (خمسه نظامی)؛ مربوط به دوره صفوی. |  مینیاتور خسرو در حال شکار (خمسه نظامی)؛ مربوط به دوره صفوی. |  مبارزه بهرام گور با یک اژدها (شاهنامه)؛ نگارگری مربوط به «مکتب تبریز»، سال ۷۴۹ هجری شمسی. |  گرگسار در مقابل چادر اسفندیار زانو می‌زند (شاهنامه)؛ نگارگر: علی ابن حسینی بهمنی سال ۷۰۹ هجری شمسی. |
جمعیت
در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام گرفت، شهر شیراز با ۱۷۰٬۶۵۹ نفر جمعیت ششمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی این شهر با پیشی‌گرفتن بر آبادان به پنجمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شد و تا سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی همین جایگاه را در اختیار داشت. در آخرین سرشماری انجام‌گرفته در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، کرج با رشد سریع خود بر شیراز پیشی گرفت و شیراز دوباره ششمین شهر پرجمعیت ایران شد.[۳۳]
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر شیراز در این سال بالغ بر ۱٬۲۱۴٬۸۰۸ نفر بوده‌است که از این تعداد ۶۱۳٬۸۳۰ نفر مرد و ۶۰۰٬۹۷۸ نفر زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۳۱۵٬۷۲۵ خانوار بوده‌است.[۳]
| مردان | سن | زنان |
|---|---|---|
| ۴۲٬۹۱۳ | ۳۸٬۷۸۶ | |
| ۱۷٬۴۰۰ | ۱۶٬۳۲۵ | |
| ۲۵٬۸۱۹ | ۲۴٬۰۲۵ | |
| ۳۹٬۵۵۶ | ۳۶٬۴۶۲ | |
| ۴۹٬۵۰۹ | ۴۶٬۲۱۲ | |
| ۵۶٬۰۷۵ | ۵۳٬۳۳۳ | |
| ۶۳٬۳۹۸ | ۶۱٬۳۶۱ | |
| ۶۷٬۳۰۶ | ۶۴٬۹۸۳ | |
| ۹۲٬۳۱۶ | ۸۹٬۸۹۶ | |
| ۱۲۲٬۴۲۶ | ۱۱۶٬۳۷۲ | |
| ۱۰۷٬۱۴۵ | ۱۰۱٬۳۴۱ | |
| ۷۴٬۵۳۱ | ۷۰٬۸۳۴ | |
| ۶۰٬۷۳۶ | ۵۷٬۵۲۸ | |
| ۵۸٬۷۳۲ | ۵۵٬۸۶۶ |
در اشعار فارسی
سعدی
| شنیدم هر چه در شیراز گویند | به هفت اقلیم عالم باز گویند |
| آخر ای باد صبا بویی اگر می‌آری | سوی شیراز گذر کن که مرا یار آن جاست |
| کاروانی شکر از مصر به شیراز آید | اگر آن یار سفرکرده ما بازآید |
| خاک شیراز همیشه گل خوشبوی دهد | لاجرم بلبل خوشگوی دگر بازآمد | |
| میلش از شام به شیراز به خسرو مانست | که به اندیشهٔ شیرین ز شکر بازآمد |
| خاک شیراز چو دیبای منقش دیدم | وان همه صورت شاهد که بر آن دیبا بود |
| که یارب پارس را مهد امان دار | به سعدی برج طالع توامان دار |
| خوشا سپیده‌دمی باشد آنکه بینم باز | رسیده بر سر الله اکبر شیراز | |
| به حق کعبه و آن کس که کرد کعبه بنا | که دار مردم شیراز در تجمل و ناز | |
| که سعدی از حق شیراز روز و شب می‌گفت | که شهرها همه بازند و شهر ما شهباز |
حافظ
| خوشا شیراز و وضع بی‌مثالش | خداوندا نگه‌دار از زوالش | |
| به شیراز آی و فیض روح قدسی | بجوی از مردم صاحب کمالش |
| نسیم باد مصلی و آب رکن‌آباد | غریب را وطن خویش می‌برند از یاد | |
| نمی‌دهند اجازت مرا به سیر و سفر | نسیم باد مصلی و آب رکن‌آباد |
| اگرچه زنده‌رود آب حیات است | ولی شیراز ما از اصفهان به |
فردوسی
| دوهفته در این نیز بخشید مرد | سوم هفته آهنگ شیراز کرد | |
| هیونان فرستاد چندی ز ری | سوی پارس، نزدیک کاوس کی |
عماره
| ز شیراز و از ترف سیصدهزار | شتروار بد اندر آن کوهسار |
شهریار
| سلام ای شهر شیخ و خواجه شیراز | سلام ای مهد عشق و مدفن راز | |
| سلام ای قبله تقدیس و تقوا | سلام ای قلعهٔ سیمرغ و عنقا | |
| سلام ای شهر عشق و آشنایی | سلام ای آشیان روشنایی | |
| بهار پوستانت بی‌زمستان | دعایت کرده سعدی در گلستان | |
| که یارب پارس را مهد امان دار | به سعدی برج طالع تو امان دار | |
| به تیر این دعا پیر دل‌آگاه | مغول را کرد دست فتنه کوتاه | |
| دل و دل‌بستهٔ ایران توباشی | گل و گلدستهٔ ایران توباشی | |
| اگر من دیهقان یا شهریارم | گدای عشق این شهر و دیارم |
اوحدی مراغه‌ای
| نشنود از پرده کس آواز من | تا نکند راست لبش ساز من | |
| چند ز شیراز و ز رومم،دگر | رخت به روم آور و شیراز من |
بابا طاهر
| صفا هونم صفا هونم چه جابی | که هر یاری گرفتم بیوفا بی | |
| بشم یکسر بتازم تا به شیراز | که در هر منزلی صد آشنا بی |
سنایی
| چشم بگشا و فرق کن آخر | عنبر از خاک و شکر از شیراز |
بهار
| بود آیا که دگر بار به شیراز رسم | بار دیگر بمراد دل خود باز رسم | |
| هست راز ازلی در دل شیراز نهان | خرم آنروز که کس بر سر آن راز رسم | |
| برسر مرقد سعدی که مقام سعداست | بسته دست ادب و جبهه قدمساز رسم | |
| همت از تربت حافط طلبم وز مددش | مست و مستانه به خلوتگه اعزاز رسم |
جای‌های دیدنی
جاذبه‌های تاریخی
سراسرنمای شیراز
سراسرنمای شیراز در روز
سراسرنمای شیراز در شب
از جاذبه‌های تاریخی شهر شیراز می‌توان به آتشکدهٔ صمیکان، آرامگاه حافظ، آرامگاه خواجوی کرمانی، آرامگاه سعدی، ارگ کریم‌خان، باغ ارم، باغ تخت، باغ چهل‌تن، باغ دلگشا، باغ عفیف‌آباد، باغ نارنجستان قوام، باغ هفت‌تن، بقعهٔ شیخ یوسف سروستانی، پاسارگاد، تخت جمشید،خانه صالحی، چاه مرتاض علی، حمام باغ نشاط، عمارت باغ ایلخانی، عمارت باغ نشاط، عمارت دیوانخانه، عمارت کلاه‌فرنگی باغ نظر، مسجد نصیرالملک، قبر مادر نادرشاه، قصر ابونصر، قلعهٔ اژدهاپیکر، قلعهٔ دختر، قلعهٔ کک‌ها، کاخ سروستان، کاخ فیروزآباد، مدرسهٔ آقاباباخان، مدرسهٔ خان، موزهٔ پارس، موزهٔ هفت‌تنان، نقش‌برجستهٔ بهرام، نقش پیروزی و نقش رستم اشاره کرد.[۳۵][۳۶][۳۷]
جاذبه‌های طبیعی
چشمه‌های طبیعی موجود در اطراف شیراز هم از جهت آب‌درمانی و هم از جهت جذب گردشگر برای صنعت گردشگری استان فارس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و صنعت گردشگری این استان را رونق می‌بخشند.[۳۹]
جاذبه‌های مذهبی
فضای سبز
نمایشگاه بین‌المللی
نوشتار اصلی: نمایشگاه بین‌المللی شیراز
نمایشگاه بین‌المللی شیراز بزرگترین مرکز نمایشگاهی در جنوب ایران می‌باشد.[۴۳] این نمایشگاه در فضایی بالغ بر ۷۶۰٬۰۰۰ متر مربع در شمال غرب شیراز تأسیس گردیده‌است. نمایشگاه بین‌المللی شیراز هم‌اکنون دارای فضایی به‌میزان ۱٫۷ کیلومتر مربع به‌صورت ۶ سالن سرپوشیده و سه سالن در حال ساخت و فضای باز نمایشی به‌میزان ۳٬۰۰۰ متر مربع می‌باشد.[۴۳]نگارخانه‌های شیراز
شیراز دارای ۱۸ نگارخانه است که به پرپایی و نمایش آثار هنری و فرهنگی می‌پردازند.[۴۴]سینما
شهر شیراز دارای ۸ سینما است که ۶ تای آنها ( حافظ - پیام - ایران - پرسیا - فلسطین - بهمن ) در بلوار کریم خان زند، سینما شیراز درخیابان لطفعلی خان و سینما سعدی در خیابان قصردشت قرار دارند.[۴۵]موزه‌ها
| ||
| ||
حمل و نقل
فرودگاه
نوشتار اصلی: فرودگاه بین‌المللی شیراز
شیراز دومین شهر ایران پس از تهران بود که دارای فرودگاه بین‌المللی شد. این فرودگاه در دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوی با نام فرودگاه بین‌المللی شیراز تأسیس شد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌نام «فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب» تغییرنام داد. فرودگاه شیراز پس از فرودگاه امام خمینی مجهزترین فرودگاه در سطح کشور محسوب می‌گردد.در حال حاضر فرودگاه بین المللی شهید دستغیب شیراز با دارابودن دستگاههای کمک ناوبری مدرن و کارآمد از قبیل دستگاه رادار PSR-SSR که یکی از پیشرفته ترین رادارهای دنیا می‌باشد و همچنین دستگاههای NDB - DME - DVOR و ILS یکی از فرودگاههای ایمن و مجهز در سطح کشور بوده و پذیرای تمامی تایپهای پروازی می‌باشد و به لحاظ سیستمها ی هواشناسی ، ارتباطی و رادیویی از تجهیزات پیشرفته و قابل اطمینان برخوردار می‌باشد.[۸]
مسیرهای خارجی این فرودگاه عبارتند از کشورهای انگلستان،[۴۷]مالزی،[۴۸] سوریه، قطر، امارات متحده عربی (دبی، ابوظبی و شارجـه ) ، کویت ، بحرین، عربستان، ترکیه، روسیه، پاکستان، مصر و سودان.[۸]
پروازهای داخلی این فرودگاه شامل پروازهای شیراز-تهران، شیراز-مشهد، شیراز-اصفهان، شیراز-تبریز، شیراز-اهواز، شیراز-آبادان، شیراز-بوشهر، شیراز-بندرعباس، شیراز-ساری، شیراز-لارستان، شیراز-لامرد، شیراز-چابهار، شیراز-کرمان، شیراز-کیش، شیراز-لاوان، شیراز-قشم، شیراز-سیری، شیراز-ماهشهر، شیراز-خارک، شیراز-عسلویه، شیراز-بهرگان و شیراز-رشت می‌باشد.[۸]
شرکت‌های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما)، آسمان، ایران ایرتور، کیش‌ایر، ماهان، کاسپین، فارس ایر قشم، خدمات هلیکوپتری، نفت، زاگرس، تابان، ارم ایر، گلف ایر، سعودی‌ایر، ایرعربیا، الجزیره و به صورت موردی شرکت‌های هواپیمائی دیگر از فرودگاه شیراز جهت نشست و برخاست استفاده می‌کنند.[۸]
هم‌اکنون ظرفیت پذیرش مسافر این فرودگاه ۴ میلیون نفر در سال می‌باشد که با اتمام طرح توسعه این فرودگاه به ۱۰ میلیون مسافر در سال افزایش می‌یابد.[۸]
راه‌آهن
طرح احداث راه‌آهن شیراز-اصفهان از سال ۱۳۰۷ خورشیدی در دست مطالعه بوده‌است که هم‌اکنون در حال ساخت می‌باشد.[۴۹]راه‌آهن شیراز-اصفهان دارای ۲۲ایستگاه می‌باشد که مراحل اجرایی ایستگاه‌های اصفهان، شهرضا، آباده و اقلید به پایان رسیده‌است و در مجموع اجرای این پروژه که از چند سال پیش به‌طور جدی آغاز شده‌است، ۸۰درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌است و برطبق برنامه در سال ۱۳۸۹ خورشیدی به بهره‌برداری خواهد رسید.[۴۹]
ساخت راه آهن شیراز بوشهر از سال 89 در 5 قطعه شروع شده و مطالعات احداث راه آهن شیراز - اهواز نیز از مسیر شیراز ، کازرون ، رامهرمز ، اهواز نیز به پایان رسیده است.
پایانه مسافربری
نوشتار اصلی: پایانه‌های مسافربری شیراز
چهار باب پایانهٔ مسافربی برون‌شهری در نزدیکی به ابتدای ۴ محور اصلی خروجی شهر قرار دارند. شهرداری شیراز در سال ۱۳۶۳ خورشیدی اولین پایانهٔ متمرکز خود را با نام «پایانهٔ شهید کاراندیش» مطالعه، طراحی و به‌اجرا درآورد که در دی‌ماه ۱۳۶۶ خورشیدی به بهره‌برداری رسید. «پایانهٔ شهید مدرس» در شرق شیراز و «پایانهٔ امیرکبیر» در جنوب غرب این شهر نیز پس از احداث و تجهیز در اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۵ خورشیدی، به‌طور همزمان به بهره‌برداری رسیدند. همچنین «پایانهٔ غیرمتمرکز سپیدان» جهت سرویس‌دهی به بخش‌های شمال غربی شهر شیراز از سال ۱۳۷۵ خورشیدی شروع به فعالیت کرده‌است.[۵۰]اتوبوس
نوشتار اصلی: اتوبوسرانی شیراز
شیراز از اولین شهرهای ایران است که دارای شرکت واحد اتوبوسرانی درون‌شهری شده‌است. سازمان اتوبوسرانی شیراز و حومه در سال ۱۳۴۵ خورشیدی تأسیس گردید. در آن سال ۱۰ دستگاه اتوبوس به صورت نقد و اقساط از شرکت «ایران ناسیونال» خریداری شد و تعداد ۱۰ نفر راننده، ۴۰ نفر کمک‌راننده، ۵۰ نفر بلیت‌فروش و ۱۰ نفر تعمیرکار و بازرس، کارکنان شرکت واحد بودند. حقوق روزانهٔ هر راننده به‌صورت تمام وقت (۶ صبح تا ۱۰ بعدازظهر) مبلغ ۱۶۰ ریال و هر نفر کمک‌راننده و بلیت‌فروش ۸۳ ریال تعیین شده‌بود. با اتوبوس‌های خریداری شده، خط‌های یک، دو و سه راه‌اندازی شدند که این امر با استقبال مردم روبه‌رو گردید. از ابتدای سال ۱۳۸۰ خورشیدی، سازمان اتوبوسرانی شیراز در امر واگذاری اتوبوس‌ها به بخش خصوصی اقدام نموده‌است؛ به‌طوری‌که هم‌اکنون بیش از ۹۰ درصد از این ناوگان به بخش خصوصی واگذار گردیده‌است.[۵۱]قطار شهری
نوشتار اصلی: متروی شیراز
هم‌اکنون قطار شهری شیراز در دست ساخت می‌باشد. خط اول این پروژه از جنوب شرق شهر (میدان گلسرخ) و از طریق بلوار مدرس، میدان ولی‌عصر، میدان نمازی، میدان قصردشت، کوچه گلخون، حاشیه بزرگراه چمران تا شمال غرب شیراز (میدان میرزا کوچک‌خان و میدان احسان) امتداد خواهد داشت که هم‌اکنون بخش عمده‌ای از عملیات اجرایی آن انجام شده‌است. این خط ۲۴٫۱ کیلومتر طول دارد که پتانسیل حمل و نقل ۱۰٬۰۰۰ نفر در ساعت را خواهد داشت.[۵۲]خط دوم این پروژه از تقاطع بزرگراه امام خمینی و بلوار عدالت در جنوب شهر آغاز شده و پس از گذر از بلوار عدالت و بلوار آزادی به‌سمت شمال و به میدان آزادی منتهی می‌گردد که ایستگاه میدان امام‌حسین، ایستگاه مشترک بین این دو مسیر است.[۵۲]
خط سوم به‌طول حدود ۱۶ کیلومتر پیش‌بینی شده که میدان میرزا کوچک‌خان را از طریق صنایع الکترونیک، شهرک‌های شهید بهشتی، حافظ، بزین، استقلال، پل شهرک گلستان و بلوار تنگ‌جلاب به مرکز شهر جدید صدرا متصل می‌نماید.[۵۲] پس از اتمام پروژه‌های قطار شهری، شیراز جمعاً ۱۱۰ کیلومتر مترو خواهد داشت.[۵۳]
تاکسی
نوشتار اصلی: تاکسیرانی شیراز
شیراز دارای بیش از ۱۲٬۰۰۰ تاکسی از انواع مختلف می‌باشد که بخش بزرگی از حمل و نقل مسافرین درون‌شهری این شهر را برعهده دارد. این رقم براساس سهم سفر در شهر شیراز ۱٬۸۴ و جمعیت ۱،۲ میلیون نفری نزدیک به ۴۰ درصد از سفرهای درون‌شهری را عهده‌دار می‌باشد.[۵۴]انواع مختلف تاکسی که در شیراز فعال می‌باشند عبارتند از: تاکسی درون‌شهری (زرد، سبز و سفید)، تاکسی موقت، تاکسی تلفنی، تاکسی سرویس مدارس، تاکسی فرودگاه، تاکسی ترمینال، تاکسی خطوط ویژه و تاکسی بی‌سیم. البته سواری‌های مسافربر شخصی نیز اقدام به جابه‌جایی مسافر می‌کنند که به‌دلیل استفاده از سهمیهٔ سوخت مربوطه، بخش بزرگی از آنها شناسایی شده و تحت نظارت سازمان تاکسیرانی قرار گرفته‌اند.[۵۴]
رسانه‌ها
صدا و سیما
نوشتار اصلی: شبکه فارس
صدا و سیمای مرکز فارس که شامل دو بخش تلویزیونی و رادیویی است، برنامه‌های متعددی را به زبان فارسی پخش می‌کند.[۵۵] همچنین این مرکز قطب انیمیشن کشور محسوب می‌شود.[۵۶] رادیو فارس نیز به‌عنوان یکی از رادیوهای محلی کشور هم‌اکنون فعالیت می‌کند.[۵۷]نشریه‌ها
- روزنامه‌ها
ورزش و تفریح
شهر شیراز دارای ۴ تیم فوتبال باشگاه مقاومت شهید سپاسی[۶۳] و برق شیراز[۶۴] ، پیام مخابرات[۶۵] و مقاومت بسیج[۶۵]در لیگ دسته اول کشور و دارای یک تیم فوتسال ارژن در لیگ برتر فوتسال است.[۶۶] همچنین شهر شیراز دارای تیم بسکتبال آ.اس بوند[۶۷] در لیگ برتر بسکتبال می‌باشد.ورزشگاه‌ها
- ورزشگاه حافظیه که دقیقاً در روبروی آرامگاه حافظ واقع شده‌است و محل برگزاری مسابقات تیم های شیرازی در لیگ برتر ایران و لیگ دسته یک است.[۶۸]
- ورزشگاه شهدای ارتش که سابقاً مسابقات مهم در آن انجام می‌گرفت و در یک پادگان متعلق به ارتش واقع است.[۶۹]
- ورزشگاه میانرود با ظرفیت ۵۰ هزار نفر که البته در حال ساخت و آماده شدن است.[۷۰]
- دهکده المپیک شیراز با ظرفیت ۱۰۰ هزار نفر که البته در حال ساخت و آماده شدن است.[۷۱]
پیست اسکی
نوشتار اصلی: پیست اسکی پولادکف
مجموعه تفریحی ورزشی پولادکف به عنوان دومین پیست بزرگ بین‌المللی کشور در ۸۰ کیلومتری شمال شهر شیراز و درارتفاع ۲۸۵۰ متری از سطح دریا واقع شده و دارای قله‌ای به ارتفاع ۳۴۰۰ متر از سطح دریا است؛ همچنین این مجموعه دارای امکاناتی از قبیل تله‌کابین، تل‌اسکی، رستوران، فست فود، کافی شاپ، مهمان‌سرا، هتل، موتوربرفی، ماشین‌های کوهستان، چرخ‌های هوشمند، قایق‌های پدالو، اسب سواری، دوچرخه سواری، لوازم مورد نیاز اسکی و آموزشگاه اسکی می‌باشد و در سال ۱۳۸۱ افتتاح و مورد بهره برداری قرار گرفته است.[۷۲]مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌ها
قدمت دانشگاه علوم پزشکی شیراز به ۶۰ سال می‌رسد.[۷۴] دانشگاه صنعتی شیراز،[۷۵] دانشکده صنایع مخابرات راه دور ایران،[۷۶] دانشکده صنعت الکترونیک، آموزشکده فنی مهندسی شهید باهنر شیراز،[۷۷] مرکزآموزش عالی حافظ شیراز[۷۸] و مرکز آموزش عالی پاسارگاد شیراز[۷۹] از دیگر دانشگاه‌های شیراز می‌باشند. دانشکده صنعت الکترونیک شیراز بدلیل فعالیتهای خاص خود و موفقیتهایی نظیر ساخت نخستین لامپ تصویر در ایران بسیار شناخته شده‌است در ضمن دانشکده صنایع مخابرات و راه دور ایران بدلیل وجود صنایع الکترونیک و مخابرات راه دور ایران در شیراز تأسیس شده‌است. دانشگاه آزاد شیراز که متشکل از چندین دانشکده می‌باشد از مراکز مهم دانشگاه آزاد ایران است.[۸۰] همچنین دانشگاه پیام نور نیز در شیراز وجود دارد.[۸۱]
اقتصاد
شهرک صنعتی بزرگ شیراز صنایع کوچک و بزرگ بسیاری را در خود جای داده‌است. شیراز جایگاه بودن کارخانجات الکترونیکی متعددی از جمله صنایع مخابراتی والکترونیک ایران (صاایران)، زیمنس، ITMC و تکصا می‌باشد. صنایع فناوری اطلاعات از بزرگترین صنایع این شهر به‌شمار می‌رود که با شهرهای بزرگی در زمینهٔ تبادل صنایع فناوری اطلاعات در جهان مانند مونیخ و برلین (در زمینهٔ کارخانجات زیمنس) در ارتباط می‌باشد.[۸۲][۸۳]
کشاورزی همواره بخش مهمی از اقتصاد شیراز و حومهٔ آن بوده‌است که دلیل آن فراوانی آب در این منطقه نسبت به بیابان‌های اطراف است. تولیدات کشاورزی این شهرستان عبارت‌اند از: انگور، نارنج، خرمالو، ازگیل، شلیل، انار و گندم. این شهر در تولید فرش و گل نیز معروف است.[۲۲] از صنایع دستی این شهر می‌توان به خاتم کاری، معرق‌کاری، قالی‌بافی و منبت‌کاری اشاره کرد.[۲۲] صنایع مهم شیراز شامل صنایع الکترونیک، پالایشگاه نفت، مجتمع پتروشیمی، کارخانهٔ سیمان، صنایع لاستیک‌سازی، صنایع لبنیات و صنایع نساجی می‌باشد.[۲۲]
| ||
سوغات
نوشتار اصلی: سوغات شیراز
از سوغات عمدهٔ شیراز می‌توان به آبلیمو، انار، انجیر، ترشی‌جات، چرم، حصیر، حنا، خاتم‌کاری، خراطی، خرما، ریسندگی، زعفران، سفیداب، سنگ‌تراشی، شیشه‌گری، بهار نارنج، ظروف سفالی،عرقیات، فلزکاری، قالی، کنده‌کاری، کیسه حمام، گبه، گلیم، کلوچه و مسقطی، منبت‌کاری و نمد اشاره کرد.[۱۱]
| ||
شهرهای خواهرخوانده
شیراز با چهار شهر جهان دارای پیوند خواهرخواندگی است:| تاریخ | شهر خواهر | |
|---|---|---|
| ۱۹۸۰ |  | دوشنبه، تاجیکستان[۸۴] |
| ۱۹۹۹ |  | نیکوزیا، قبرس[۸۴][۸۵] |
| ۲۰۰۵ |  | چونگ کینگ، چین[۸۴] |
| ۲۰۰۹ |  | وایمار، آلمان[۸۶][۸۴] |
نگارخانه
برگرفته از ویکی پدیای فارسی
Posted in: تا
پستها
4 نظرات:
your blog is the best.I enjoy being informed bye it.thanks a lot.
merci,lotf dari
این که مال ویکی پدیا است
دوست عزیز ، آخر مطلب هم ذکر شده برگرفته از ویکی پدیای فارسی! در ضمن دلیل فرارداده شدن این مقاله ، برگزیده بودن در ویکی پدیا هست که باعث شده این مقاله به معتبرترین و کامل ترین مقاله درباره شیراز تبدیل شود.
ارسال یک نظر