فاجعه ای دیگر : رطوبت تخت جمشید را فراگرفت؛ آثار پنج هزار سال تمدن در حال متلاشی شدن

نفوذ آب باران در قسمتهای مختلف تخت جمشید و ایجاد رطوبتهای شدید در بنا باعث شده كه هر ساله سنگهای دو هزار و 500 ساله این بنا متلاشی شوند.
به گزارش مهر از شیراز، عدم اجرای راهكارهای مناسب برای هدایت آب باران در تخت جمشید باعث شده كه هر ساله با شروع بارندگیها، محوطه های مختلف این بنا به آب انبارهای بزرگی تبدیل كه در نهایت منجر به متلاشی شدن سنگهای تاریخ تخت جمشید شود.
این امر باعث شده كه كارشناسان بر این نكته تاكید كنند كه به رغم اینكه تا به حال اقداماتی برای دفع رطوبت و جلوگیری تخریب بنا صورت پذیرفته اما خطر بزرگی بر اثر نفوذ رطوبت درصفه تخت جمشید، این بنای با ارزش را تهدید می كند كه به مرور زمان و با گذشت سالهای متمادی و نفوذ رطوبت در سنگها و پی بناهای موجود روند اضمحلال سریعتر می شود.

آثار تورق و نمك در سطح نقوش و فساد آن

یك كارشناس میراث فرهنگی در خصوص وضعیت آب باران و ایجاد رطوبت در بنای تاریخی تخت جمشید به تشریح روند ایجاد این رطوبت و گلسنگها در این بنا پرداخت.
این كارشناس گفت: بارش باران در منطقه تخت جمشید زیاد است و آب در سطح حیاطها، داخل كاخ ها و در خیابانها و جای جای این صفه كه حدود 125 هزار متر مربع است جمع می شود و چون این بناها شیب بندی مناسبی ندارند و انشعابهای فرعی راه آب در این بناها ایجاد نشده ، آب باران در مناطق پست جمع می شود و به دلیل اینكه پی بناها در اكثر نقاط صفه از خاك وشن و سنگهای دوریز پر شده به راحتی آب در آنها نفوذ كرده و به آب انبارهای زیرزمینی تبدیل می شود.

متلاشی شدن سنگ گل سر ستون در كاخ صد ستون بر اثر یخ بر شدن و دیگر عوامل رطوبتی

وی ادامه داد: این آب انبارها در تمام طول سال به خاطر اینكه راه خروجی ندارند، ماندگار هستند و از راههای مختلفی در سنگهای دیواره ها و بناهای موجود نفوذ می كنند و معمولاً اثرات رطوبت درتمام صفه در فصلهای مختلف حتی تابستان قابل مشاهده است.
این كارشناس ادامه داد: آب گردآمده از باران كه از قسمت شمال شرقی صفه از كوه رحمت به پایین سرازیر می شود نیز به آب انبارهای زیرزمینی اضافه می شود، مقدار كمی از این آبها بخار و مقداری نیز از طریق كانالهای آبروهای زیرزمینی به تازگی به بیرون صفه هدایت می شوند اما قسمت اعظمی از آبها در پی بناها نفوذ كرده و در تمام طول سال اثرات مستقیمی بر سنگهای دو هزار و 500 ساله تخت جمشید می گذارند.

لایه سطحی نقش برجسته در اثر رطوبت از بین رفته است

وی با بیان اینكه در بعضی قسمتهای تخت جمشید در دیوارهای اصلی صفه شاهد رطوبت زیادی هستیم، افزود: آبروهای اصلی صفه در تمام طول سال رطوبت خاصی دارند و چنان بخار آب در آنها وجود دارد كه نفس را تنگ می كند به طوریكه دیوارهای این آبروها همیشه خیس هستند و فقط قستهایی از این آبروها كه در سطح بالاتری از صفه قرار می گیرند، رطوبت كمتری در آنها وجود دارد.
شنهای ریخته شده در محوطه باعث نفوذ آب می شود
این كارشناس اضافه كرد: شن و سنگ ریزه هایی كه در محوطه صفه تخت جمشید ریخته شده تا از گل آلود شدن آثارجلوگیری كند و عبور و مرور بازدیدكنندگان در فصل زمستان راحت تر باشد یكی از عاملهای مهم جمع شدن آب و نفوذ در پی صفه به شمار می روند و اگر انشعابهای كوچكی از آبروها هم در سطح صفه تخت جمشید ساخته شود تا آب باران را جمع آوری كند، اگر درپوشهای مناسبی نداشته باشد به وسیله این شنها پر می شوند و راه جریان آب را می گیرند.

ته ستونی در كاخ صد ستون بر اثر یخ بر شدن به این صورت متلاشی شده است

وی ادامه داد: دیوارهای خشتی مجموعه تخت جمشید هم كه در كنار آثار سنگی قرار دارند باعث نفوذ سریعتر رطوبت از پائین به این آثار می شوند و اضمحلال سنگها را سریعتر و تكمیل تر می كنند.
این كارشناس گفت: در بنای خزانه و قسمت جنوب شرقی كاخ حرمسرا كه هیچگونه راه خروج آب وجود ندارد، چه در سطح و چه در پی بنا همچون آب انباری بزرگ است چنانكه در طول سال شاهد متلاشی شدن این آثار سنگی هستیم.

آثار شوره زدگی بر اثر نمكی كه از سنگ خارج شده و مربوط به رطوبت است

وی با اشاره به اینكه هر سال تعداد زیادی از این آثار متلاشی می شود و از زمان خاكبرداری این بناها تاكنون هیچگونه راهكاری برای خارج كردن به موقع این آبها صورت نگرفته، عنوان كرد: مسئله مهم رطوبت است، رطوبتی كه با خود آلاینده های شیمیایی مختلفی دارد، رطوبتی كه آمدنش سفیر اضمحلال فساد تدریجی و متلاشی شدن سنگهای بجا مانده از تمدن بزرگ ایران است.
این كارشناس بیان كرد: راه حل هایی جهت حفاظت از بناها در مقابل رطوبت در تخت جشمید اجرا شده مانند سایبان فلزی بر روی پلكان شرقی كاخ آپادانا و پلكان شمالی كاخ شورا، ایجاد كانال هواكش پشت پلكان شرقی كاخ آپادانا، ایجاد سایبان فلزی بر روی نقش برجسته بار عام در بنای خزانه و ایجاد كانال هوا در پشت این اثر، لایروبی آبروهای اصلی صفه تخت جمشید در سالهای 1381 و 1384 كه البته هنوز راه اصلی خروجی این آبروها باز شده و... كه در دست اقدام قرار گرفته است.

آثار خوردگی سنگ بر اثر یخ بر شدن در زمستان

وی خاطرنشان كرد: در پی بررسیهای مكرر بر روی صفه تخت جمشید راهكارهایی كه جهت جلوگیری و كم كردن اثرات رطوبت در آثار تاریخی مذكور می توان به كار گرفت در چند بخش می توان مورد توجه قرار داد كه شامل ایجاد انشعابهای كوچك آبروهای سطحی در محوطه هایی كه پست تر هستند به صورتی كه آب جمع آوری شده را به كانالهای اصلی آبروهای زیرزمینی هدایت كنند، شیب بندی محوطه های بناها به صورتی كه آب به داخل انشعابهای فرعی آبروها جمع شود، باز كردن و لایروبی راه اصلی خروجی آبروهای زیرزمینی تخت جمشید به خارج از صفه ، ایجاد راه آب مناسب جهت خروج آبهای جمع شده در بنای خزانه و كاخ دروازه ملل و قسمت جنوبی شرقی بنای حرمسرا و دیگر قسمتهای آبگیرصفه كه تا به حال هیچگونه اقدامی برای خروج آبهای این قسمتها نشده، جداسازی و ایجاد درزهایی بین دیوارهای خشتی وسنگی بناها به طریقی كه هیچگونه ارتباطی با یكدیگر نداشته باشند و... البته این روشها بسیار دشوار ولی ثمر بخش است.
این كارشناس میراث فرهنگی عنوان كرد: در تخت جمشید گروهی متشكل از چهار نفر كارشناس در رشته های مرمت، زمین شناس و كارشناس گروه حفاظت و مرمت را تشكیل می دهند اما متاسفانه از زمانی كه این كارشناسان وارد فاز اجرایی كار شده اند آثار تاریخی تخت جمشید بیشتر در معرض خطر قرار گرفته زیرا این كارشناسان صرفا دروس تئوری را یاد گرفته اند و وقتی آنها را به كار می بندند متاسفانه نتیجه خوبی نمی دهد و این امر در موضوعاتی نظیر شكسته شدن سنگ جان پناه كاخ سه دروازه كه به تعداد قطعات زیادی تبدیل شد و با چسب سنگ به هم وصل شد را می توان مشاهده كرد.
وی با اشاره به اینكه متأسفانه هنوز روشهای متداول و بین المللی در تخت جمشید مورد استفاده قرار نمی گیرد، ادامه داد: با از بین بردن و یا كم كردن رطوبت در آثار تاریخی تخت جمشید می توان اقدام بزرگی در جهت رفع اضمحلال این آثار برداشت به گونه ای كه به جرأت می توان گفت اگر این امر صورت پذیرد، ریشه نابودی این آثار را خشكانده ایم.
این كارشناس بیان كرد: می توان گفت رطوبت منبع ایجاد گلسنگ است از این رو باید به صورت خاص به این امر توجه كرد و رطوبت را خشكاند چراكه تمام عوامل خاص و عموم فسادهای تدریجی در سنگهای تاریخی تخت جمشید از رطوبت نشأت می گیرد.
وی تصریح كرد: درست است كه تمام این اتفاقات كه در تخت جمشید بر روی سنگ های تاریخی بی مانند رخ می دهد اثرات ناشی از هوازدگی است اما عامل مهم آن نیز بی تجربگی یا به بیان بهتر كمبود اطلاعات لازم توسط كارشناسان امر در گروه حفاظت و مرمت بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد ومدیریت داخلی این آثار به شمار می رود كه مانع می شود بهترین مرمتكاران كه هر كدام بین 18 تا 10 سال سابقه كار در جای جای ایران اسلامی را دارند، وارد كار شده و از مسائلی چون دفع رطوبت آبهای سطحی كه باعث یخ بر شدن، تورق سطوح سنگهایی كه هر كدام نقوش برجسته های بی نظیری دارند، شوره زدن و جدا شدن لایه سطحی سنگ، تغییر رنگ سطوح بر اثر رشد انواع مختلف گلسنگ بر اثررطوبت و چندین و چند عامل مهم دیگر را پیشگیری كنند.

10 اردی بهشت 90 .

Posted in: فاجعه